Wystawa map i planów w Archiwum Głównym Akt Dawnych

– To nasz najstarszy plan. Jest sporządzony ręcznie. Nie ma drugiego podobnego, przedstawia dwór i ogród w Ujazdowie w 1606 r. – mówi, pochylając się nad gablotą współtwórca i komisarz wystawy dr Henryk Bartoszewicz. Duża, pożółkła już karta papieru sprzed czterystu lat wygląda jak tajemnicza mapa sporządzona przez piratów. Nie przedstawia jednak miejsca ukrycia skarbu, lecz jest rodzajem kartograficznej inwentaryzacji terenu Ujazdowa sporządzonej przez Alessandro Albertiniego. Widać na niej drewniany dwór, kwatery ogrodu, pola uprawne i drogę z Ujazdowa do Warszawy.

To właśnie tu już niedługo Zygmunt III Waza poleci budowę prywatnego Zamku Ujazdowskiego. Łatwo sobie wyobrazić króla biorącego przed czterystu laty ten sam plan do ręki i dyskutującego z architektami nad przyszłym kształtem zamku. Urodą wyróżnia się plan ekonomii saskiej na Solcu. Powstał w 1801 r., w czasie gdy Warszawa znalazła się pod zaborem pruskim. Legenda mapy przypomina inskrypcję wyrytą na zmurszałym, klasycystycznym cokole. Trudno uwolnić się od refleksji, że mapa jest rodzajem epitafium po minionej już Rzeczypospolitej.

Godzinami można spoglądać na plan Warszawy Józefa Koriota z 1837 r. Z niebywałą skrupulatnością kartografowie z Korpusu Inżynierów Koronnych wyrysowali każdy dom. – Niestety plan jest tak duży, że nie mogliśmy wystawić go w całości – mówi z żalem dr Bartoszewicz.

Całość jest ręcznie kolorowana. Na czerwono oznaczono domy murowane, na żółto drewniane, na zielono kościoły i gmachy wojskowe. Plamą czerwieni jest Stare Miasto, ciąg Senatorskiej, Elektoralnej, Krakowskiego Przedmieścia, Długiej i Miodowej. Im dalej od centrum, tym więcej żółtego i zielonego.

Z planu łatwo się przekonać, ze ówczesna Warszawa była miastem małym, z drewnianymi przedmieściami tonącymi w zieleni sadów. Unikatowe plany Warszawy to jedna czwarta wystawionych map i panoram. Reszta to plany miast dawnej Rzeczypospolitej, od dalekich kresów wschodnich po Gdańsk i Jasną Górę na Zachodzie.

* Wystawa czynna do 5 października od poniedziałku do piątku w godz 10-15.30, Archiwum Główne Akt Dawnych, Długa 7